- 4 gün önce
Gelişim Geriliği Taraması
Gelişim Geriliği Taraması Nedir?
Gelişim geriliği taraması, çocuğun yaşına uygun olarak edinmesi beklenen becerilerin düzenli ve sistematik bir şekilde izlenmesidir. Bu tarama sayesinde çocukların; motor, bilişsel, sosyal, duygusal ve dil gelişim alanlarında yaşadığı olası gecikmeler erken fark edilerek gerekli destek planlaması yapılabilir.
Gelişimsel gerilikler zamanla kendiliğinden geçmez; aksine, gecikme ne kadar uzun sürerse, müdahale süreci o kadar karmaşık hale gelir. Bu nedenle erken tanı – erken müdahale ilkesi bu alanda altın kuraldır.
Gelişim Geriliği Ne Anlama Gelir?
Gelişim geriliği; bir çocuğun, yaşına uygun şekilde edinmesi beklenen becerileri kazanmasında belirgin gecikme olmasıdır. Bu gecikme tek bir alanda (örneğin sadece dil) olabileceği gibi birden fazla gelişim alanında da izlenebilir (örneğin hem motor hem sosyal gelişimde yavaşlama).
Gelişim geriliği bir tanı değildir, bir uyarıdır.
Bu uyarı dikkate alınarak çocuğun değerlendirilmesi sağlanır ve gerektiğinde destek süreçleri başlatılır.
Hangi Alanlarda Gelişim Geriliği Görülebilir?
Motor Gelişim Geriliği:
-
Geç oturma, yürümeme, düşme eğilimi
-
İnce motor aktivitelerde zorluk (kalem tutma, düğme ilikleme)
Dil ve İletişim Geriliği:
-
Kelime çıkarmama, anlamlı cümle kuramama
-
Söyleneni anlamama, yönerge uygulamama
-
Seslere, ismine tepki vermeme
Bilişsel Gerilik:
-
Sebep–sonuç ilişkisi kurmada zorluk
-
Oyuncakları amaca uygun kullanmama
-
Taklit becerilerinde eksiklik
Sosyal ve Duygusal Gerilik:
-
Göz teması kurmama
-
Yalnız oyun oynama, iletişimden kaçınma
-
Aşırı öfke nöbetleri, ritüellere aşırı bağlılık
Tarama Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?
Gelişim taramaları, çocuk sağlığı izlem programları kapsamında düzenli aralıklarla yapılmalıdır:
- 0–2 yaş: 3., 6., 9., 12., 15., 18. ve 24. ay
- 2–6 yaş: Her 6 ayda bir
- Aile veya hekim şüphesi varsa yaşa bakılmaksızın tarama uygulanabilir
Tarama sırasında sadece “yapabiliyor mu?” değil, nasıl yaptığı, hangi ortamda hangi tepkileri verdiği gibi nitelikler de değerlendirilir.
Hangi Tarama Araçları Kullanılır?
Dr. Ekin Pasinlioğlu gelişimsel izlem sürecinde hem gözleme dayalı değerlendirme hem de standardize edilmiş gelişim testleri uygular. Bunlar arasında:
- Denver II Gelişimsel Tarama Testi: 0–6 yaş arası 4 gelişim alanını değerlendirir
- Gazi Erken Çocukluk Gelişim Envanteri (GEÇGE): Türk çocukları için geliştirilmiş kapsamlı bir değerlendirme aracıdır
- Ages & Stages Questionnaires (ASQ): Aile odaklı gelişim tarama formudur
- DİLGE, Çocukluk Otizmi Değerlendirme Ölçeği (CARS), Çocuk Davranış Değerlendirme Ölçekleri (CBCL) gibi özel durum testleri
Her test, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun olarak seçilir ve gerektiğinde uzmanlar arası koordinasyonla değerlendirme tamamlanır.
Tarama Sonuçlarına Göre Ne Yapılır?
- Normal Gelişim: Takip aralığına uygun biçimde izlenmeye devam edilir
- Riskli Gelişim: Takip sıklığı artırılır, ev ortamında destekleyici öneriler verilir
-
Gecikme Belirtileri Saptanırsa:
-
Gelişim alanına göre yönlendirme yapılır (fizyoterapist, dil-konuşma terapisti, çocuk gelişim uzmanı vb.)
-
Erken müdahale planı oluşturulur
-
Gelişim destek programı uygulanır
-
Aile Ne Zaman Başvurmalı?
- Bebek yaşıtlarına göre belirgin şekilde daha geç gelişiyorsa
- Göz teması, iletişim, dil veya motor becerilerde gerilik varsa
- Aile içgüdüsel olarak bir “farklılık” hissediyorsa
- Davranışsal olarak aşırı tepki veren, ritüellere bağlı çocuk davranışları gözleniyorsa
- Önce yaptığı bir şeyi artık yapmıyorsa (gelişimde gerileme)
Gelişim taraması için çocuk doktoruna başvurmak gecikmeden alınacak en etkili önlemdir.
Dr. Ekin Pasinlioğlu ile Gelişim Tarama Hizmeti
- Yaşa uygun değerlendirme araçlarının uygulanması
- Ebeveyn görüşmesinde gelişim öyküsünün alınması
- Klinik gözlem, oyun içi değerlendirme ve davranış takibi
- Gelişimsel destek planının oluşturulması
- Aileye günlük hayatta uygulanabilecek gelişim destek önerileri
- Gerekli durumlarda yönlendirme ve takip koordinasyonu